De Federatie Amsterdamse Huurderskoepels (FAH) staat voor een zorgvuldige en eerlijke transitie naar aardgasvrij wonen. Betaalbaarheid, bewonersparticipatie en een goed doordacht beleid zijn voor de FAH de sleutel tot succes. De aansluiting van huurwoningen op het warmtenet mag geen doel op zich zijn, maar moet worden gezien als een middel om CO2 te reduceren en de woonlasten van huurders te verlagen. Door huurders actief te betrekken in de besluitvorming en ervoor te zorgen dat woningen voldoende verbeterd zijn voordat zij worden aangesloten, kan de transitie naar duurzame warmte op een rechtvaardige manier worden gerealiseerd.
Corporaties stellen zich hardop de vraag of het warmtenet nog wel toekomst heeft. De FAH heeft ook gezien de geschiedenis haar bedenkingen, maar stelt zich constructief op. Zolang aan betaalbaarheid, participatie en de bredere kwaliteit van de woningen wordt meegenomen zal de FAH voorstellen constructief bekijken. De FAH blijft zich inzetten om de belangen van Amsterdamse huurders te vertegenwoordigen en zal ervoor blijven pleiten dat hun stem gehoord wordt in deze belangrijke keuzes voor de toekomst van onze stad. Dit opiniestuk geeft verder inzicht in de uitgangspunten van de FAH en zet de belangrijkste aandachtspunten op een rij.
1. Betaalbaarheid voorop
Een van de belangrijkste zorgen van de FAH is de betaalbaarheid van het warmtenet voor huurders. Het doel is om de kosten voor huurders zo laag mogelijk te houden. De FAH benadrukt dat de gemeente en corporaties hun verantwoordelijkheid moeten nemen om de financiële lasten voor huurders te minimaliseren. Dit is de afgelopen jaren ondanks diverse beloften en het uitgangspunt van ‘niet meer dan anders’ niet gelukt. Sterker nog, een aansluiting op het warmtenet is duurder dan aardgas en fors ook. Vooral voor de huurders met een klein verbruik is aansluiten op een warmtenet, met haar hogere vaste kosten (vastrecht), niet een aantrekkelijk aanbod.
De prijsstijgingen en onvermogen van huurders hun energierekening te kunnen beïnvloedden heeft voor een hoop wantrouwen in het warmtenet als oplossing gezorgd, neem bijvoorbeeld de virtuele CV kosten die jaarlijks in rekening worden gebracht. De FAH concludeert dat de huidige situatie niet houdbaar is. De toekomst van het warmtenet hangt af van eerlijke, transparante en betaalbare prijzen die gelijk zijn voor huurders in de stad. De evaluatie van Warm Amsterdam vastgesteld op 19 juni 2024 biedt een aantal goede aanknopingspunten die de FAH grotendeels onderschrijft. Voor het vervolg is een expliciet uitgangspunt over de lange en korte termijn betaalbaarheid noodzakelijk. Zonder dit uitgangspunt is opnieuw het gesprek aangaan over het warmtenet, of er nou wel of niet een nieuwe Warmtewet is, niet van toegevoegde waarde.
Specifiek blijft de FAH aandacht vragen voor betaalbaarheid van het warmtenet voor álle huurders, niet alleen de huurders die geconfronteerd werden met hogere kosten onder het project Warm Amsterdam. Vele andere huurders zijn over de jaren heen beloften gedaan, waarbij het uitgangspunt ‘niet meer dan anders’ nadrukkelijk in naar voren kwam. Met de huidige warmteprijzen zijn deze beloften gebroken. Ook hier moet een compensatie voor komen.
2. Betrekken van bewoners zorgt voor een sneller en beter proces
De FAH is van mening dat het goed betrekken van bewoners en huurders niet alleen zorgt voor meer draagvlak, maar ook voor een sneller en efficiënter proces. Wanneer huurders zich gehoord voelen en betrokken zijn bij de plannen, ontstaan er minder conflicten en protesten achteraf. Daarom pleit de FAH ervoor om bewoners in een vroeg stadium te betrekken bij beslissingen over het warmtenet. Dit voorkomt misverstanden en schept een gevoel van gezamenlijk eigenaarschap over de verduurzaming van de woningvoorraad. De evaluatie van Warm Amsterdam zegt het treffend: ‘’In de projecten ging het praten vaker óver de bewoners dan mét de bewoners.’’
Dit betekent concreet het vasthouden aan de 70% instemming bij aansluiting op het warmtenet of de corporaties het desbetreffende project nu wel of niet zien als een investering of onderhoud. Gezien de huidige discussie over het warmtenet en de betaalbaarheid kunnen de corporaties en gemeente zich geen misstappen meer veroorloven in het terugwinnen van steun. Dit standpunt van de FAH blijft onveranderd of de gemeente nu wel of niet eigendom van de infrastructuur zal krijgen.
Participatie is een belangrijk speerpunt voor de FAH. Hoewel er ruimte moet zijn voor initiatieven van de gemeente en corporaties, betekent dit niet dat huurders buiten beschouwing mogen worden gelaten. De FAH pleit voor een evenwichtige aanpak waarbij huurders actief betrokken worden bij de besluitvorming, vooral wanneer het gaat om hun woonomgeving en de kosten die zij daarvoor moeten dragen. Dit zorgt niet alleen voor een beter draagvlak, maar ook voor duurzamere en effectievere oplossingen. Voor de corporaties en gemeente is het van belang de huurders te betrekken wanneer er naar ‘Plan B’-initiatieven gekeken gaat worden wanneer het warmtenet buiten beeld raakt. De FAH beseft zich dat het een op een blijven vervangen van cv-ketels ook op zijn einde loopt.
3. Het warmtenet is een middel, geen doel op zich
Hoewel de overgang naar aardgasvrij wonen door inzet van het warmtenet een belangrijk middel is om de CO2-uitstoot te verminderen, ziet de FAH dit niet als het ultieme doel. De FAH benadrukt dat de aandacht vooral moet liggen op effectieve en betaalbare maatregelen om CO2 te reduceren. Isolatie, kostenbesparende maatregelen en andere vormen van verduurzaming moeten prioriteit krijgen zolang er nog onduidelijkheid bestaat over de beste manier om woningen aardgasvrij te maken. Het warmtenet is slechts één van de mogelijke oplossingen. De FAH wil ervoor zorgen dat het inzetten van dit middel de huurders niet onnodig zwaar belast.
Voordat huurwoningen aangesloten worden op het warmtenet vindt de FAH het belangrijk dat deze woningen op een bepaald basisniveau verbeterd worden door bijvoorbeeld door betere isolatie en energiebesparende maatregelen te implementeren. Dit zorgt ervoor dat de aansluiting op duurzame warmte ook daadwerkelijk tot lagere woonlasten leidt. Losse projecten waarbij woningen zonder deze verbeteringen worden aangesloten, dragen niet bij aan de gewenste betaalbaarheid en duurzaamheid. De FAH pleit er daarom voor dat de gemeente en corporaties zich richten op structurele verbeteringen van de woningvoorraad voordat zij overgaan op het aansluiten van woningen op het warmtenet. Bij de woningen waar dit de afgelopen jaren niet is gebeurd zijn nu ook duidelijk de nadelen te zien van hogere energiekosten waar huurders beperkte invloed op hebben.